อาคารแรกเริ่ม โรงพยาบาลแมคคอร์มิค
“ เชิดชูในวิทยาศาสตร์ และพระศาสนา
ภูมิทัศน์งดงาม ชวนมอง มั่นคงถาวร การแพทย์นำสมัย อุปกรณ์ครบครัน
พร้อมสรรพบุคลากร ตามแนวคิดการสร้างโรงพยาบาลของ
พ่อเลี้ยงคอร์ทแห่งเมืองเชียงใหม่ ”
โรงพยาบาลแมคคอร์มิค
ค.ศ. 1925 – 1929 (พ.ศ. 2467 – 2472)
สมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช กรมขุนสงขลานครินทร์ ได้เสด็จพระราชดำเนินมาเป็นองค์ประธานในพิธีเปิดโรงพยาบาลแมคคอร์มิค เชียงใหม่ ในวันที่ 13 มกราคม ค.ศ. 1925 (พ.ศ. 2467)
การก่อสร้างโรงพยาบาลแมคคอร์มิค ในช่วงเวลา ค.ศ. 1920 – 1924 (พ.ศ. 2463 – 2467) นายแพทย์เอ็ดวิน ชาร์ลส คอร์ท ควบคุมดูแลการก่อสร้างด้วยตนเอง สั่งเครื่องการก่อสร้าง วัสดุการก่อสร้าง อาทิ ปูนซีเมนต์ จากกรุงเทพ นายแพทย์คอร์ท สอนชาวบ้านเผาอิฐ และเลื่อยไม้เอง ใช้ เวลาในการก่อสร้างนานถึง 4 ปี อาคารแรกเริ่ม ของโรงพยาบาล ประกอบด้วย
อาคารเอบี (AB)
อาคารเอบี (AB) เป็นอาคารหลังแรกที่สร้างขึ้นใน ค.ศ. 1920 (พ.ศ. 2463) มีบันทึกว่าพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรม หลวงอดิศรอุดมเดช เสด็จมาวางศิลาราก อาคารหลังนี้เป็นอาคารแฝด 2 หลัง 2 ชั้น ตัวอาคารก่อฉาบด้วยอิฐ โครงหลังคาเป็นไม้สัก มุงด้วย ดินขอ พื้นชั้นสองและเพดานเป็นไม้สัก มีระเบียงด้านหน้า ทั้ง 2 ชั้นเชื่อมติดกัน สร้างเสร็จใน ค.ศ. 1923 (พ.ศ. 2466) ค่าก่อสร้างทั้งหมดเป็นเงิน
อาคาร เอ (A) (ด้านเหนือ) ชั้นล่างเป็นที่ทำการพยาบาลและที่พักรักษาผู้ป่วยหญิง มี 25 เตียง ชั้นบน เป็นที่ทำการพยาบาลและที่พักรักษาผู้ป่วยเด็ก มี 25 เตียง
อาคาร บี (B) (ด้านใต้) ทั้ง 2 ชั้น เป็นที่ทำการพยาบาลและหอผู้ป่วยชาย ชั้นละ 25 เตียง รวมเป็น 50 เตียง
อาคาร เอบี (AB) เป็นอาคารพักผู้ป่วย ที่สมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช กรมขุนสงขลานครินทร์ ได้เสด็จทรงงานตรวจเยี่ยม และรักษาผู้ป่วย เมื่อครั้งเสด็จทรงงานแพทย์ ณ โรงพยาบาลแมคคอร์มิค
ปัจจุบัน อาคาร เอบี (AB) ยังอยู่ในสภาพที่ดีและโครงสร้างตัวอาคารยังคงเดิม ปรับจากหอผู้วยเป็นที่ทำการ คือ อาคาร A ชั้นล่าง เป็นแผนกเวชระเบียงและสถิติ ชั้นบน เป็นแผนกกายภาพบำบัด อาคาร B ชั้นล่างเป็นแผนกไตเทียม ชั้นบน เป็นห้องนมัสการพระเจ้า
อาคารผ่าตัด
หลังนี้ เริ่มสร้างพร้อมกับการสร้างอาคารอื่น ๆ สี่ หลังของโรงพยาบาล ใน ค.ศ.1920 (พ.ศ. 2463) เป็น อาคารชั้นเดียวก่อด้วยอิฐ โครงสร้างหลังคาเป็น ไม้สักมุงดินขอ สร้างเสร็จใน ค.ศ. 1923 (พ.ศ. 2466) ราคาก่อสร้างทั้งหมด 15,000.00 บาท (หนึ่งหมื่นห้าพันบาทถ้วน) แรกเริ่มอาคารหลังนี้ได้ ใช้ประโยชน์ในงานด้านธุรการ ห้องทะเบียน มีห้องตรวจ ผู้ป่วยนอก รวมทั้งห้องปฏิบัติการ ห้องจ่ายยาและ ห้องผ่าตัด ตลอดจนใช้เป็นอาคารในพิธีเปิดโรงพยาบาล อย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 13 มกราคม ค.ศ. 1925 (พ.ศ. 2467) โดยสมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช กรมขุน สงขลานครินทร์ เมื่อพระองค์เสด็จมา ทรงงานแพทย์ ทรงตรวจผู้ป่วยนอก และทรงงานผ่าตัด ผู้ป่วยในอาคารหลังนี้ด้วย ต่อมา เมื่ออาคาร ณะ เชียงใหม่ สร้างเสร็จแล้ว ใน ค.ศ. 1929 (พ.ศ. 2472) งานด้านธุรการ งานทะเบียน และงานตรวจผู้ป่วยนอก จึงย้ายไปที่อาคาร ณะ เชียงใหม่ อาคารหลังนี้จึงเป็น อาคารผ่าตัดเท่านั้น
อาคารผ่าตัดหลังนี้ถูกรื้อไปใน ค.ศ. 1970 (พ.ศ. 2513) หลังจากอาคารผ่าตัดหลังใหม่สร้างเสร็จ ซึ่งมีความทันสมัยและใช้ประโยชน์ได้มากกว่า
อาคารโภชนาการ
อาคารโภชนาการ เริ่มสร้างในค.ศ. 1920 (พ.ศ. 2463) มีลักษณะ เป็นอาคารชั้นเดียวก่ออิฐ โครงสร้างเป็นไม้สัก หลังคามุงดินขอ เป็นที่ประกอบอาหารสำหรับผู้ปป่วยของโรงพยาบาลแมคคอร์มิค
นายแพทย์เอ็ดวิน ชาร์ลส คอร์ท กล่าวถึงการสร้าง อาคารหลังนี้ว่า แต่เดิมมาความตั้งใจของคริสเตียน ในจังหวัดเชียงใหม่ ต้องการที่จะถวายเงินสร้าง อาคารผ่าตัด เพื่อที่จะได้ช่วยเหลือผู้ป่วย แต่ด้วย อาคารผ่าตัดมีเงินอยู่แล้ว โรงพยาบาลยังต้องการ อาคารสำหรับทำอาหารผู้ป่วยคือ อาคารโภชนาการ นายแพทย์คอร์ท จึงใช้หลักจิตวิทยาพูดคุยโน้มน้าว ผู้ที่จะถวายเงินว่า ผู้ป่วยทุกคนใช่ว่าจะต้องได้รับ การผ่าตัด แต่ผู้ป่วยทุกคนต้องรับประทานอาหาร การที่จะ ช่วยเหลือผู้ป่วยได้มากคือการสร้างที่สำหรับ ทำอาหารให้ผู้ป่วย ดังนั้นคริสเตียนในจังหวัดเชียงใหม่ จึงพร้อมใจกันถวายเงิน เพื่อสร้างอาคารโภชนาการ หลังนี้เป็นจำนวนเงิน 3,000.00 บาท (สามพันบาทถ้วน)
นายสุข แสนมโนวงค์ เจ้าหน้าที่แผนกโภชนาการ โรงพยาบาลแมคคอร์มิค ทำหน้าที่ส่งอาหารให้ผู้ป่วย ตามตึกนอน เล่าถึงความทรงจำเมื่อครั้ง สมเด็จเจ้าฟ้า สมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช กรมขุนสงขลานครินทร์ เสด็จทรงงานแพทย์ที่โรงพยาบาลแมคคอร์มิค ว่า
“… มีครั้งหนึ่งที่ผมกำลังถือถาดน้ำส้มจะเอาไปให้คนไข้ เผอิญสวนทางกับพระองค์ท่านอย่างหลบไม่ทันที่เชิงบันได ท่านทรงยิ้มให้แล้วตรัสถามว่า “นั้นน้ำอะไร” ผมหยุดตรงหน้า ตอบพระองค์ว่า น้ำส้มเกลี้ยง ครับผม ท่านตรัสถามต่อ “อร่อยไหม” ผมตอบท่าน อร่อยครับผม แล้วท่านก็เสด็จไปต่อ ดูพระองค์ท่านมีน้ำพระทัยเอื้ออารีย์มากกับทุกคน…”
อาคารเอฟ (Foreigner Building)
อาคารเอฟ (Foreigner Building) สร้างพร้อมกับอาคารโรงพยาบาล ใน ค.ศ.1920 – 1925 (พ.ศ.2463 – 2467) อาคารหลังนี้สร้างขึ้นมาด้วยเงิน บริจาคของบริษัททำไม้บอร์เนียว จำกัด รวมกับรายได้ ของโรงพยาบาล เป็นค่าก่อสร้าง จำนวนเงินทั้งหมด 12,000.00 บาท (หนึ่งหมื่นสองพันบาทถ้วน) เป็น อาคาร 2 ชั้นก่ออิฐ ถือปูน ชั้นที่ 1 เป็นพื้นปูนคอนกรีต พื้นชั้น 2 ปูด้วยไม้สัก โครงสร้างหลังคาเป็นไม้สัก มุงดินขอ ภายในอาคารมี 4 ห้อง มีบันไดขึ้นลงตรงกลางอาคาร
เริ่มแรกอาคารหลังนี้สร้างเป็นหอผู้ป่วยต่างชาติที่ โรงพยาบาลแมคคอร์มิคเท่านั้น ต่อมาได้ใช้เป็นตึกคลอด ตึกเด็ก หอพักแพทย์ คลังพัสดุ สำนักงานโครงการ พิพิธภัณฑ์หมอเจ้าฟ้า และ สำนักบริหารโรงพยาบาลแมคคอร์มิค
อาคารสงฆ์อาพาธ
สร้างขึ้นใน ค.ศ.1927 (พ.ศ.2470) ด้วยเงินบริจาคทั้งหมดจำนวน 2,100 บาท (สองพันหนึ่งร้อยบาทถ้วน) จากหลวงอนุสารสุนทร เป็นอาคารแบบทรงไทย ก่อสร้างด้วยโครงสร้างไม้ ยกพื้นสูง หลังคามีช่อฟ้า ตึกนี้รื้อถอนออกไปแล้ว ประมาณ ค.ศ. 1957 (พ.ศ. 2500) เพื่อสร้างอาคารผ่าตัดหลังใหม
คุณสมยศ นิมานเหมินทร์ หลานชายหลวงอนุสารสุนทร เล่าถึงอาคารหลังนี้ว่า “วันหนึ่ง หมอคอร์ท ได้ไปพบหลวงอนุสารฯที่บ้าน หมอคอร์ทได้บอกว่ามีพระสงฆ์เจ็บป่วยมารักษาที่โรงพยาบาลแมคคอร์มิค หลวงอนุสารฯจึงถามหมอคอร์ทว่า หมอเป็นคริสเตียน โรงพยาบาลก็เป็นโรงพยาบาลคริสเตียน แล้วทำไมต้องรักษาพระสงฆ์ ซึ่งเป็นคนต่างศาสนา หมอคอร์ท ตอบว่า พระสงฆ์ ท่านก็เป็นมนุษย์ เมื่อท่านเจ็บป่วยมา เราก็รักษาท่าน เมื่อท่านหายเจ็บป่วยท่านก็ไป สั่งสอนคน และทำกิจของสงฆ์ โรงพยาบาลไม่คิดว่าจะเป็นใครนับถือศาสนาใด เรารักษาเหมือนกัน หลวงอนุสารฯ รู้สึกประทับใจในคำพูดหมอคอร์ท จึงถามต่อไปว่าหมอจะให้ช่วยอะไร หมอคอร์ท ก็ตอบว่าท่านหลวงมีเงินทองมากมาย ช่วยสร้างตึกให้พระสงฆ์นอนพักรักษา หลวงอนุสารฯ จึงตอบตกลงสร้างตึกสงฆ์อาพาธ ที่โรงพยาบาลแมคคอร์มิค”
อาคารหลวงอนุสารสุนทร
อาคารหลวงอนุสารสุนทร สร้างขึ้นใน ค.ศ.1928 (พ.ศ.2471) ด้วยเงินบริจาคของหลวงอนุสารสุนทร จำนวน 17,000 บาท (หนึ่งหมื่นเจ็ดพันบาทถ้วน) จึงให้ชื่ออาคารนี้ว่าอาคารหลวงอนุสารสุนทร เป็นอาคารชั้นเดียว ก่อด้วยอิฐ มีระเบียงด้านหน้าอาคาร เป็นอาคารสำหรับคลอดบุตร และดูแลทารก
สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสามาตุจฉาเจ้า เสด็จพระราชดำเนิน มาเปิดอาคารสูติกรรม (อาคารอนุสารสุนทร )ของโรงพยาบาล ในวันเสาร์ ที่ 5 มกราคม ค.ศ.1929 (พ.ศ.2471) ในครั้งที่ทรงเสด็จประพาสมณฑลพายัพมณฑลพายัพ ตั้งแต่วันที่ 23 ธันวาคม ค.ศ.1929 (พ.ศ. 2471) จนถึง วันที่ 11 มกราคม ค.ศ.1930 (พ.ศ. 2471)
คำกราบบังคมทูล ของนายแพทย์เอ็ดวิน ชาร์ลส คอร์ท ต่อสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสามาตุจฉาเจ้า ในวันเสด็จฯโรงพยาบาลแมคคอร์มิคในโอกาสทรงวางศิลาราก อาคาร ณะ เชียงใหม่และเปิดอาคารสูติกรรม (อาคารหลวงอนุสารสุนทร)
“ ข้าพุทธเจ้าทั้งหลาย รู้สึกปิติยินดีเป็นที่ยิ่ง ที่ได้รับเกียรติอย่างสูงในโอกาสที่ได้ต้อนรับเสด็จ สมเด็จพระพันวัสสามาตุฉาเจ้า ซึ่งทรงพระกรุณาเสด็จเยี่ยมโรงพยาบาลแมคอมิก คราวนี้
ข้าพระพุทธเจ้าขอพระราชทานโอกาสนี้ให้ทรงเปิดตึกใหม่สองหลังคือ พระราชชายาเจ้าดารารัศมี เจ้าหลวงเชียงใหม่กับพระประยูรญาติในตระกูล ณะ เชียงใหม่ ได้พร้อมกันแสดงความกรุณาเป็นอันยิ่ง ได้ทรงประทานเงิน หมื่นหกพันบาท เพื่อสร้างตึกไว้เป็นที่ระลึกสำหรับตระกูล ณะเชียงใหม่ และจะได้วางศิลาหัวมุมสำหรับตึกวันนี้
เมื่อสองปีมาแล้วท่านหลวงอนุสารสุนทร รู้สึกพอใจในกิจการของโรงพยาบาลนี้ แลได้กรุณาสร้างเรือนที่พักสำหรับพระภิกษุแลสามเณรหลังหนึ่ง เมื่อเรือนนี้เสร็จแล้วท่านยังอยากแสดงความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่แก่ชาติมนุษย์อีก ท่านแสดงความประสงค์จะสร้างตึกสำหรับคนไข้อนาถา ข้าพระพุทธเจ้าได้อธิบายให้ท่านว่าคนเจ็บไข้ของเราเวลานี้ทั้งหมด 41 เปอร์เซ็นต์ ได้รับการักษาโดยไม่คิดมูลค่าเลย สิ่งต้องการที่สุดนั้นในเวลานี้คือ ตึกสำหรับทำการคลอดบุตร์ มารดาแลทารกหลายพันคนในสยามต้องเสียชีวิตในทุก ๆ ปี เพราะขาดการรักษาพยาบาลอันดีในเวลาคลอด
ตึกคลอดบุตร์หลังใหม่นี้จะยังประโยชน์ได้เป็น 3 ประการ คือ
- ให้มีที่ ๆ มารดาแลทารกจะได้รับการรักษาพยาบาลอย่างดี เป็นการช่วยชีวิต แลความลำบากของคนเป็นอันมาก
- เพื่อเป็นการฝึกหัด แพทย์แลนางพยาบาล ในการผดุงครรภ์
- ให้โอกาสแก่สตรีผู้มาจากบ้านนอกแลตำบลอื่น ๆ ได้รับความรู้อย่างสามัญใน
การปรนนิบัติมารดาแลทารก คือการรักษาความสะอาด การให้อาหารที่สมควรเป็นต้น เพราะว่ามีสตรีหลายร้อยคนในตำบลต่าง ๆ ต้องตายเสียทุก ๆ ปี เพราะการอักเสบภายในโดยขาดการรักษา แลโรคเหน็บชา เนื่องจากอาหารที่รับประทานไม่ถูกต้อง แลทารกเป็นจำนวนมากตายเพราะสายสะดืออักเสบแลเพราะการเลี้ยงไม่ถูก
ด้วยเหตุเหล่านี้ ท่านหลวงอนุสารแลนางอนุสารสุนทรได้กระทำการกุศลอย่างดียิ่งแก่ประชาชนในที่นี้ โดยสร้างสถานที่อันเป็นที่ช่วยชีวิตแห่งสตรีในจังหวัดนี้
ข้าพระพุทธเจ้าขอพระราชทานโอกาสนี้ เชิญเสด็จสมเด็จพระพันวัสสามาตุฉาเจ้า ทรงวางศิลาหัวมุมตึกที่ระลึก ณะ เชียงใหม่ แลเมื่อเสร็จแล้ว ขอทรงเปิดประตูตึกสำหรับทำการคลอดบุตรนี้”
อาคารพิพิธภัณฑ์หมอเจ้าฟ้า
อาคารพิพิธภัณฑ์หมอเจ้าฟ้า แต่เดิมคือ บ้านพักนายแพทย์เอ็ดวิน ชาร์ลส คอร์ท ผู้อำนวยการโรงพยาบาลแมคคอร์มิค ก่อสร้างใน ค.ศ.1924 – 1928 (พ.ศ.2467 – 2471) ออกแบบโดย จอห์น เอ็ม แฮริส สถาปนิกชาวฟิลาเดเฟีย สร้างด้วยเงินบริจาคโดย Mrs.Cyrus McCormick (Mrs. Nettie Fowler McCormick) เป็นอาคารก่ออิฐถือปูน สูง 2 ชั้น ชั้น 2 ปูพื้นด้วยไม้ โครงสร้างหลังคาเป็นไม้ มุงหลังคาด้วยดินขอ
ใน ค.ศ.1929 (พ.ศ.2472) ระหว่างวันที่ 26 เมษายน – วันที่ 16 พฤษภาคม เป็นที่ประทับของสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก หรือพระนามเดิม สมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช กรมขุนสงขลานครินทร์ เมื่อครั้งเสด็จมาทรงงานแพทย์ที่โรงพยาบาลแมคคอร์มิค
อาคารระหว่างปรับปรุง ปี ค.ศ.2015 (พ.ศ. 2558)
อาคารหลังการปรับปรุง
ใน ค.ศ. 2014 (พ.ศ. 2557) มูลนิธิแห่งสภาคริสตจักรในประเทศไทยตระหนัก และสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ที่ทรงมีต่อประชาชนชาวไทย จึงได้มี มติที่ ส.ด.412/2014 “เห็นชอบให้โรงพยาบาลแมคคอร์มิคดำเนินการโครงการพิพิธภัณฑ์หมอเจ้าฟ้า โดยทำการบูรณะอาคารบ้านพักนายแพทย์เอ็ดวิน ชารลส์ คอร์ท เพื่อเป็นอนุสรณ์สถานเพียงแห่งเดียวในประเทศไทย”
บรรณานุกรม
จินดา สิงหเนตร, ความเป็นมาแห่งแมคคอร์มิค 75th Anniversary McCORMICK HOSPITAL CHIANGMAI THAILAND. เชียงใหม่ ช้างเผือกการพิมพ์
ประสิทธิ์ พงศ์อุดม , ประวัติการก่อตั้งโรงพยาบาลแมคคอร์มิค, ข่าวคริ สตจักร ปีที่ 51 ฉบับที่ 391 เดือนมกราคม ค.ศ.1983, หน้า 14-146
ข้อมูลสถาปัตยกรรม รายงานอนุรักษ์อาคารนายแพทย์ เอ็ดวิน ซี คอร์ท โครงการพิพิธภัณฑ์หมอเจ้าฟ้า มูลนิธิแห่งสภาคริสตจักรในประเทศไทย
เสด็จพระราชดำเนินประพาสหัวเมือง, ศรีสวรินทิรานุสรณีย์ น้อมรำลึก ถึงสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า, กรุงเทพ, บริษัท อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิ่งซิ่ง จำกัด
สุข แสนมโนวงค์. พระราชกรณียกิจ 21 วัน ที่โรงพยาบาลแมคคอร์มิค สัมภาษณ์โดยนายแพทย์ยงยุทธ์ วัชรดุลย ผู้ร่วมสัมภาษณ์ ศาสตราจารย์ เกียรติคุณนายแพทย์สุด แสงวิเชียร นายแพทย์สรรใจ แสงวิเชียร บันทึกภาพ และเสียง โดยทีมงานโรงพยาบาลศิริราช วันที่ 7 กันยายน พ.ศ.2526 ณ ห้อง สัมมนา ชั้น 1 ตึกผ่าตัดโรงพยาบาลแมคคอร์มิค เชียงใหม